Wetenschap de klas in!

Artikelen

Het WKRU schrijft regelmatig artikelen over de didactiek van onderzoekend leren voor het PO en VO. Een aantal van deze publicaties zijn inmiddels beschikbaar als pdf- file. Klik op de titel om het artikel te downloaden.

Via onderzoekend leren ervaren kinderen én leerkrachten hoe leuk het is om met wetenschap en onderzoek bezig te zijn. Je bent actief bezig, leert over onderwerpen waar je misschien nog nooit eerder van had gehoord en je probeert samen een antwoord te vinden op je eigen vragen. Wat weten we vanuit onderzoek over de opbrengsten van onderzoekend leren en hoe pak je dit als leerkracht aan?

Het werken met eigen leervragen van leerlingen versterkt eigenaarschap en motivatie en biedt ruimte aan nieuwsgierigheid. Maar hoe krijg je de leerlingen tot het stellen van vragen waar ze ook nog eens nieuwsgierig naar zijn? In dit artikel vind je drie verschillende interventies om nieuwsgierige vragen op te roepen in kinderen.

Een kind dat nieuwsgierig is, is gemotiveerd om te leren. Ook zorgt nieuwsgierigheid ervoor dat informatie beter onthouden wordt. Reden genoeg om als leerkracht de kinderen nieuwsgierig te maken. Maar hoe kun je dit eenvoudig inbouwen in je lessen? In dit artikel vind je activiteiten om kinderen nieuwsgierig(er) te maken. Ze zijn tijdens verschillende thema’s te gebruiken en in alle groepen uit te voeren. Bron: www.praxisbulletin.nl

Kinderen zijn net wetenschappers. Ze zijn nieuwsgierig, stellen veel vragen en ontdekken de wereld om zich heen door te experimenteren en dingen uit te proberen. Wetenschap staat daarom dicht bij kinderen. Het gaat over vragen stellen en op een gestructureerde manier een antwoord zoeken op een vraag die je hebt. Dat kan over allerlei onderwerpen gaan, bijvoorbeeld over de Nederlandse identiteit. Bron: www.praxisbulletin.nl

‘Wist je dat je slechts 10 procent van je brein gebruikt? En dat je brein krimpt als je minder dan zes tot acht glazen water per dag drinkt?’ Misschien heb je dit soort uitspraken weleens voorbij horen komen in de teamkamer. Het zijn voorbeelden van neuromythen, met andere woorden ‘misverstanden over het brein’, die veel voorkomen in het onderwijs. Wat is nu wel en niet waar? En wat heb jij als leerkracht aan deze informatie?

Door middel van relatiecirkels leren leerlingen op hun eigen niveau verbanden te leggen en deze verbanden te beredeneren. Dit is handig bij het oplossen van problemen of om inzicht te krijgen in complexe situaties.

Een manier om leerlingen vanuit hun eigen nieuwsgierigheid te laten leren, is door ze onderzoekend te laten leren. Ze gaan dan vanuit hun eigen vragen en interesses
zelfstandig op onderzoek uit. Maar hoe zorg je er als leerkracht voor dat leerlingen vragen gaan stellen en nieuwsgierig worden?

Leraren hebben ondersteuning nodig bij het begeleiden van onderzoekend leren. Daarom is er een pedagogisch raamwerk ontwikkeld waarmee leraren in elke fase van het onderzoekend leren aandacht besteden aan één of meer kennisgebieden. Zo kunnen hun leerlingen gemakkelijker de verschillende fasen van het onderzoekend leren doorlopen.

Leraren vinden het soms lastig om het onderzoekend leren te begeleiden. In dit artikel wordt een raamwerk beschreven dat daarbij ondersteuning biedt. Het raamwerk maakt onderscheid tussen vier kennisgebieden: conceptuele, procedurele en sociale kennis, en kennis van wetenschap. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan deze kennisgebieden tijdens het onderzoekend leren, omdat leerlingen zo gemakkelijker de verschillende fasen van het onderzoekend leren kunnen doorlopen.

Met deze ontdekkingstocht leren leerlingen (vanaf groep 6) de verschillende hersengebieden kennen. Ze ervaren welke functie ieder hersengebied heeft door middel van simpel op te zetten activiteiten.

In het boek Make just one change pleiten Rothstein en Santana (2013) ervoor dat leerkrachten in hun onderwijspraktijk slechts één ding hoeven te veranderen om een groot verschil te maken: leer leerlingen hun eigen vragen te formuleren. In deze Praktijk lees je hoe je dat doet.

De aanpak Onderzoekend excelLeren richt zich op hoe excellente leerlingen en hoe het onderzoekend leren kan helpen om deze leerlingen nog meer uitdaging te bieden om hun talenten tot uiting te laten komen. Onderzoekend leren is een didactiek die leerlingen aanspoort de wereld om zich heen op een actieve manier te verkennen.

Bij onderzoekend leren gaan leerlingen op zoek naar het antwoord op onderzoeksvragen. Voor een goed antwoord is het van belang dat je maar één aspect per keer verandert, zodat je weet waardoor die verandering komt. We noemen dit 'eerlijk onderzoeken'.

Het stimuleren van de nieuwsgierigheid krijgt steeds meer belangstelling in het onderwijs. Echter weten we weinig over de relatie tussen nieuwsgierigheid en leren, en wanneer kinderen intens nieuwsgierig worden. Hoe komt nieuwsgierigheid tot stand en hoe bevorder je dit als leerkracht om het leerproces te optimaliseren?

Nieuwsgierigheid wordt steeds vaker gezien als houding die we in het onderwijs
moeten aanmoedigen en voeden. In dit artikel staat de rol die je als leerkracht speelt
centraal bij het aanmoedigen van een nieuwsgierige en onderzoekende houding.

Jaarlijks werken scholen, wetenschappers en pabostudenten met het Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit (WKRU) samen om wetenschappelijke thema’s toegankelijk te maken voor het basisonderwijs. Deze onderzoeksthema’s worden gekozen uit wetenschappelijke doorbraken van wetenschappers van de Radboud Universiteit.

  • Peeters, M., & Van Baren-Nawrocka, J. (2015). Groeien in onderzoekend leren. JSW, 1, 14-17.

Dit artikel stellen we niet meer beschikbaar, omdat we er bewust voor kiezen om de opbouw van onderzoekend leren op een andere manier aan te pakken. Hierover is meer te lezen in de leidraad onderzoekend leren uit boek 6.

Hoe kun je leerlingen helpen bij het opstellen van een goede onderzoeksvraag? Door samen met hen criteria op te stellen. Dat is wat docenten deden in de derde les van het project Erfelijkheid en DNA in de 2e klas havo/vwo van het Kandinsky College. In de les stelden de leerlingen criteria op, oefenden ermee en gebruikten de criteria als richtlijn om hun eigen onderzoeksvragen op te stellen.

Onderzoekend leren geeft kinderen de mogelijkheid om vanuit hun nieuwsgierigheid en vragen de wereld te verkennen en te onderzoeken. De eigen vragen van kinderen zijn het uitgangspunt voor onderzoek en daardoor zie je een grote betrokkenheid en een onuitputtelijke motivatie voor hun eigen onderzoek. In dit artikel geven we suggesties waarmee groepsleiders de betrokkenheid en motivatie bij het onderzoekend leren nog meer tot uitging kunnen laten komen. We illustreren dit aan de hand van het project 'Onder invloed' dat is uitgevoerd op de jenaplanschool de Lanteerne.

Onderzoekend leren is in opkomst en biedt kansen om de onderzoekende houding van leerlingen te stimuleren. Toch blijft het voor leerkrachten lastig om het onderzoeksproces van leerlingen goed te begeleiden. Dit artikel geeft suggesties en voorbeelden van hulpmiddelen die je als leerkracht kunt inzetten wanneer leerlingen onderzoeksvragen gaan opstellen bij onderzoekend leren.

Bij onderzoekend leren gaan leerlingen op onderzoek uit op basis van hun eigen onderzoeksvragen. De leerkracht heeft hierbij niet meer de rol van inhoudelijk expert, maar is veel meer een procesbegeleider. In dit artikel vind je suggesties, voorbeelden en hulpmiddelen die je als leerkracht kunt gebruiken bij het begeleiden van het onderzoeksproces.

Vaak hebben leraren onvoldoende kennis van de specifieke onderwijsbehoeften van hoogbegaafde leerlingen en hoe ze deze leerlingen kunnen signaleren (Bakker en Busato, 2008). Er is steeds meer behoefte aan een uitgewerkte didactiek voor deze leerlingen die aansluit bij de manier waarop ze leren.

Het WKRU heeft in samenwerking met de pabo en basisschool het Talent een lessenserie ontwikkeld rondom het thema Mindfulness. Dit artikel geeft een overview van dit project.