Leidraad onderzoekend leren
Onze Leidraad onderzoekend leren is een bron van informatie over de didactiek van onderzoekend leren. Het is een bundeling van al onze kennis en ervaring in onderzoekend leren die we sinds 2009 samen met diverse basisscholen hebben opgedaan.
In de leidraad laten we aan de hand van de zeven stappen van onderzoekend leren zien hoe je een project in de klas kunt vormgeven. Praktische tips en verhelderende voorbeelden helpen leerkrachten hierbij op weg. In de leidraad wordt regelmatig verwezen naar materialen op de website. Die zijn hieronder bij de betreffende stap te vinden. Alle materialen zijn onderverdeeld in hulpmiddelen voor in de klas, voorbeelden uit de praktijk en verdiepende informatie. De informatie hieronder is zonder de leidraad niet goed te gebruiken.
Goede voorbereiding is een belangrijk onderdeel van een succesvol project onderzoekend leren. De leerlingen stellen zichzelf de vraag hoe een onderzoeker eruit ziet en wat zij of hij doet. De leidraad biedt o.a. handvatten bij het maken van een lessenoverzicht en het bespreken van de zeven stappen van onderzoekend leren.
Hulpmiddelen voor in de klas
Verder lezen, kijken en luisteren
- Bekijk ter voorbereiding van een project de lezingen van de onderzoekers. Voor ieder thema is een lezing van de onderzoeker opgenomen. Te vinden bij de lesmaterialen.
- Er zijn twee lessen beschikbaar om leerlingen kennis te laten maken met onderzoek en onderzoekers van de Radboud Universiteit en het Radboudumc. Onderaan deze pagina te vinden (les 1 en 2).
- Bekijk video-module 1 om meer te leren over wat wetenschap is, hoe wetenschappers onderzoek
doen en hoe dat aansluit bij hoe kinderen leren.
Praktijkvoorbeeld: Evaluatie en opbrengst van het project door de leraar en pabo-student
Praktijkvoorbeeld: Tips voor leraren die ook met dit project aan de slag willen
Onderzoekend leren vraagt een actieve rol van de leerling én de leerkracht. Nieuwsgierigheid is de basis van de vragen die de leerlingen formuleren. Een belangrijke rol van de leraar is deze nieuwsgierigheid zo goed mogelijk te prikkelen. ‘Leidraad onderzoekend leren’ biedt handvatten om een onderzoekend klimaat in de klas te creëren met onder andere voorbeeldvragen om de leerlingen in het leerproces te begeleiden.
Hulpmiddelen voor in de klas
- Kwaliteitskaart van School aan Zet
- Het WKRU heeft verschillende hulpmiddelen ontwikkeld om leraren te helpen de nieuwsgierigheid van hun leerlingen te prikkelen. Klik hier voor onze hulpmiddelen over nieuwsgierigheid.
Verder lezen, kijken, luisteren
- Hoofdstuk 1 ‘Mindsets’ uit Wetenschap de klas in! Boek 6, over de mindset die een leraar zich moet aanmeten om leerlingen te stimuleren in onderzoekend leren.
- Uum, M. S. J. van, Verhoeff, R. P., & Peeters, M. (2016). Kennisgebieden als focus van begeleiding bij onderzoekend leren. Ecent online publicatie, aug 2016.
- Uum, M. S. J. van, Verhoeff, R. P., & Peeters, M. (2016). Inquiry-based science education: towards a pedagogical framework for primary school teachers. International Journal of Science Education, 28(3), 450-469.
- Peeters, M., & Van Baren-Nawrocka, J. (2014). Onderzoekend leren: Hoe begeleid je leerlingen bij hun onderzoek? JSW, 4, 18-21.
- Peeters, M., Arntz, K., & Mourad, L. (2014). Intrinsieke motivatie en onderzoekend leren. Mensenkinderen. 144, 22-24.
Meer informatie over dialogische gesprekken
- Website Chiel van der Veen met diverse publicaties over dialogische gesprekken
- Nederlandstalige artikel over gesprekken met jonge kinderen: Van der Veen, C. (2016). Meer halen uit gesprekken met jonge kinderen? Over de rol van metacommunicatie. MeerTaal, 4(1), 14-17.
- Nederlandstalig artikel over gesprekken met jonge kinderen: Van der Veen, C., van Kruistum, C.J., & van Oers,B. (2016). MODEL2TALK. Dialogische gesprekken in de kleuterklas. Beter Begeleiden Magazine, 10-13.
- Engelstalig wetenschappelijk artikel over opbrengsten van dialogische gesprekken: Van der Veen, C., de Mey, L., van Kruistum, C., & van Oers, B. (2017). The effect of productive classroom talk and metacommunication on young children’s oral communicative competence and subject matter knowledge: An intervention study in early childhood education. Learning and Instruction, 48, 14-22.
- Het proefschrift van Chiel van der Veen: https://www.publicatie-online.nl/publicaties/c-v-d-veen
Meer informatie over scaffolding
- Website Janneke van de Pol: www.uu.nl/medewerkers/JEvandePol
- Video van Leraar24 waarin scaffolding door een leraar en onderzoeker Janneke van de Pol wordt uitgelegd: www.leraar24.nl/scaffolding/
- Engelstalig wetenschappelijk artikel over de scaffolding methode: Van de Pol, J., Volman, M., Oort, F. & Beishuizen, J. (2014). Teacher Scaffolding in Small-Group Work: An Intervention Study. Journal of the Learning Sciences, 23(4), 600-650.
De zeven stappen van onderzoekend leren volgen de empirische cyclus, die de basis vormt van wetenschappelijk onderzoek. Van het introduceren en verkennen van een onderzoeksthema, via het vragen en onderzoeken, tot het concluderen, presenteren en reflecteren, ‘Leidraad onderzoekend leren’ bevat een helder overzicht. Het legt alle stappen van de cyclus uit en laat zien hoe je deze in de klas kunt uitvoeren. Het is daarmee een handzaam naslagwerk voor leerkrachten om een onderzoekende houding te cultiveren in de klas.
Voorbeeld uit de praktijk
Voorbeeld uit de praktijk
Hulpmiddelen voor in de klas
- Het WKRU heeft verschillende hulpmiddelen ontwikkeld om leraren te helpen de nieuwsgierigheid van hun leerlingen te prikkelen. Klik hier voor onze hulpmiddelen over nieuwsgierigheid.
- Bij ieder thema is door de Radboud Science Teams een introductieativiteit voor in de klas uitgewerkt. Op iedere hoofdstukpagina is het hoofdstuk te downloaden waarin deze activiteit beschreven staat. Via de pagina ‘Lesmateriaal‘ kan je doorklikken naar de thematische pagina’s.
Verder lezen, kijken en luisteren
- Diverse lesideeën en tips voor leerkrachten van Jos Marell om nieuwsgierigheid te bevorderen: Impulsen voor nieuwsgierigheid
- Fragment uit Videomodule 3 over nieuwsgierigheid.
Hulpmiddelen voor in de klas
- Bij ieder thema is door de Radboud Science Teams een aantal verkennende activiteiten uitgewerkt. Op iedere hoofdstukpagina is het hoofdstuk te downloaden waarin de activiteiten beschreven staan. Via de pagina ‘Lesmateriaal‘ kun je doorklikken naar de thematische pagina’s.
- Meer informatie over observeren is te vinden op de pagina Observeren. Hier zijn zowel het hoofdstuk ‘Nieuwsgierig door observeren’ uit boek 7 te downloaden als diverse activiteitbeschrijvingen om observeren met leerlingen te oefenen.
Verder lezen, kijken en luisteren
- Bij ieder thematisch hoofdstuk is een lezing opgenomen bedoeld voor leraren, en een bedoeld voor kinderen. Bekijk als onderdeel van de verkenning met je leerlingen een lezing, of het videoportret van de onderzoeker. Via de hoofdpagina ‘Lesmateriaal‘ kan je doorklikken naar de hoofdstukpagina’s, waar de lezingen en videoportretten op te vinden zijn.
- Goossens, L., Dekker, S. & Peeters, M. (2016). Conceptcartoons en denksleutels. JSW, 2, 40-43.
Voorbeeld uit de praktijk
Voorbeeld uit de praktijk
Hulpmiddelen voor in de klas
- Rolverdeling
- Rollenspel samenwerken
- Werkblad onderzoeksvragen
- Vragenmachientje
- Werkblad eigen onderzoeksvraag
- Lijst met soorten vragen
- Werkblad eerlijk onderzoek
- Oefening eerlijk onderzoek
- Werkblad onderzoeksplan
- Instructieblad onderzoeksplan
- Vragenlijst of interview
- Bij ieder thema uit de boeken 4 tot en met 7 van de boekenreeks ‘Wetenschappelijke doorbraken de klas in!’ zijn uitgewerkte onderzoeksplannen beschikbaar als voorbeeld. Via de pagina ‘Boeken’ kun je doorklikken naar de thematische pagina’s.
Verder lezen, kijken en luisteren
- Fragment uit Videomodule 3 waarin de leraar de criteria voor een goede onderzoeksvraag bespreekt met haar leerlingen.
- Meijer, W., Peeters, M., Peeters, J., & Schaeffer, E. (2014). Aan de slag met onderzoekbare vragen. NVOX, 3, 117-119.
- Dinghs, J., & Peeters, M. (2015). Vragen Formuleren. JSW, 8, 25-27.
- Peeters, M., & Meijer, W. (2014). Onderzoekend leren: Hoe stel je een onderzoeksvraag op? JSW, 9, 6-9.
Meer informatie over vraaggestuurd leren
- Website Harry Stokhof met diverse publicaties over vraaggestuurd leren
- Poster met het scenario voor de begeleiding van vraaggestuurd leren
- Nederlandstalig boekhoofdstuk: ‘Vragen leren stellen’: Stokhof, H. (2019). Hoofdstuk 1: Vragen leren stellen. In S. Dekker, J. van Baren-Nawrocka, & M. de Boer (Reds.). Wetenschappelijke doorbraken de klas in! Kleding, Magneten en Protest (pp.11-17). Nijmegen: Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit.
- Het proefschrift van Harry Stokhof
Meer informatie over de didactiek van natuuronderwijs
- Hét basisboek over vakdidactisch handelen bij onderwijs voor natuur en techniek, met onder andere meer informatie over verschillende soorten vragen: Marell, J. & De Vaan, E. (2020). Praktische didactiek voor Natuur & Techniek (1e ed.). Bussum: Coutinho.
Hulpmiddelen voor in de klas
- Meer informatie over observeren is te vinden op de pagina Observeren. Hier zijn zowel het hoofdstuk ‘Nieuwsgierig door observeren’ uit boek 7 te downloaden als diverse activiteitbeschrijvingen om observeren met leerlingen te oefenen.
Hulpmiddelen voor in de klas
Onderzoek presenteren: Bijenkorf journaal
Onderzoek presenteren: Hoe denken mensen over macht?
Hulpmiddelen voor in de klas
Hulpmiddelen voor in de klas